کتاب علوم پنجم بخش سوم( ماشین ها)

بخش سوم - ماشین ها

آموختیم که وقتی جسمی را می کشیم یا حرکت می دهیم، به آن نیرو وارد می کنیم و بدون وارد کردن نیرو، نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم. تعداد نیرویی که برای انجام کارها ی مختلف صورت می گیرد با هم فرق دارد......

بخش سوم - ماشین ها

آموختیم که وقتی جسمی را می کشیم یا حرکت می دهیم، به آن نیرو وارد می کنیم و بدون وارد کردن نیرو، نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم. تعداد نیرویی که برای انجام کارها ی مختلف صورت می گیرد با هم فرق دارد. بشر برای انجام و حرکت اجسام سنگین از فکر خود بهره می گیرد تا از وسیله و ابزاری بهره برد که بتواند هر کاری را آسان تر انجام دهد. ابزاری که استفاده از آنها باعث می شود تا کارها آسان تر انجام شود ماشین نامیده می شود. ماشین ها ممکن است ساختمانی پیچیده داشته باشند و یا ساختمانی ساده داشته باشند مانند قرقره، سطح شیب دار، اهرم و غیره. اهرم چیست؟  اهرم ها نوع دیگری از ماشین های ساده هستند که با آنها می توانیم کارها را آسان تر انجام دهیم. با کمک اهرم می توان چیزهای سنگین را آسان تر جابه جا کرد. اهرم ها شکل های مختلف دارند. در بسیاری از ابزارها و وسایل که ما استفاده می کنیم نوعی اهرم وجود دارد مانند اله کلنگ. هر اهرم سه قسمت دارد: 1- تکیه گاه 2- قسمتی که به آن نیرو وارد می کنیم 3- قسمتی که اهرم بر جسم نیرو وارد می کند. تکیه گاه ممکن است بین دو قسمت دیگر قرار گیرد. به طور کلی در وسایل مختلف محل تکیه گاه تغییر می کند. سطح شیب دار:سطح شیب دار نیز ساختمان ساده ای دارد که با استفاده از نیروی کشش زمین اجسام سنگین را به طرف پائین می کشد. نوعی سطح شیب دار سُرسُره است. ماشین چیست؟ به وسایلی مانند اهرم و سطح شیب دار که انجام دادن کارها را آسان تر می کند ماشین گفته می شود. بعضی ماشین ها ساده اند مثل قرقره، پیچ گوشتی و غیره. ساختمان بعضی از ماشین ها پیچیده است. هر ماشین از به هم پیوستن ماشین های ساده صورت می گیرد. مانند ماشین لباسشوئی و چرخ گوشت. ماشین ها نیروی خود را از کجا به دست می آورند؟ گفتیم که برای به حرکت در آوردن اجسام نیرو لازم است. گاهی این نیرو را توسط انسان تأمین می کنند مانند کارگری که سطل پر از قیر را به بالا می برد. و گاهی تنها نیروی ماهیچه ما کافی نیست به همین دلیل باید به فکر منابع دیگر نیرو باشیم. استفاده از انرژی الکتریکی انرژی الکتریکی از مهم ترین انرژی هاست. به وسیله ای که انرژی الکتریکی را به انرژی حرکتی تبدیل می کند موتور الکتریکی می گویند. اگر موتور الکتریکی را به جریان برق وصل کنیم می تواند اجسام را به حرکت در آورد. مانند آرمیچر، چرخ گوشت و سشوار فیزیک موتور الکتریکی است.

ژ

1- هر چه طول سطح شیب دار کم تر باشد، برای بالا بردن جسم نیروی بیشتری نیاز داریم. 2- ما از انرژی الکتریکی برای تولید نور و گرما و حرکت استفاده می کنیم. 3- همه وسایل الکتریکی دارای موتور الکتریکی نیستند. 4- از موتورهای الکتریکی ساده می توان به آرمیچر اشاره کرد. 5- پس اگر نیرو نداشته باشیم نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم. 6- یکی از انرژی هایی که در ماشین پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد، انرژی الکتریکی است.

کتاب علوم پنجم بخش چهارم (نور ورنگ)

بخش چهارم - نور و رنگ

نور یکی از انرژی های مهم است. جایی که نور نباشد تاریک است و ما بدون نور نمی توانیم چیزی را ببینیم. برای اینکه جسمی دیده شود باید به آن نور بتابد، نوری که به جسم می تابد، از سطح آن بازتابش پیدا می کند. اگر نور بازتابش شده به چشم ما برسد، آن جسم را می بینیم. خورشید یک چشمه نور طبیعی است و بعضی از چشمه های نور مصنوعی هستند و انسان آنها را به وجود آورده مانند چراغ های روغنی و نفتی قدیمی.


رنگ های نور:نوری که ازخورشید به زمین می رسد، از رنگ های گوناگونی تشکیل شده است. در آزمایشگاه نور را به کمک وسیله ای به نام منشور می توان تجزیه کرد. یعنی رنگ های مختلف را می توان از هم جدا کرد. منشور یک قطعه شیشه ای است.

حتماً دیده اید که پس از باران هوا آفتابی می شود و نور خورشید به ذره های ریز آب که هنوز در هوا وجود دارند می تابد. ذره های ریز آب هم مثل منشور، نور خورشید را تجزیه می کنند و رنگین کمال را به وجود می آورند. در واقع ذره های ریز آب باران در هوا، در روزهای آفتابی موجب تجزیه نور و ایجاد رنگین کمال می شود.

ذره بین چیست؟
معمولاً ذره بین ها را از شیشه و به شکل عدس می سازند. از این رو به آنها عدسی نیز می گویند. در صورت تابش نور خورشید به ذره بین، عدسی نور خورشید را در یک نقطه جمع می کند و به همین دلیل گرمای زیادی به وجود می آید. به این نقطه کانون عدسی می گویند. ممکن است در صورتی که کاغذی را روی کانون عدسی قرار دهیم، گرمای خورشید کاغذ را بسوزاند. به کمک عدسی هایی می توانیم تصویر اجسام را روی پرده نمایش دهیم.


کاربرد عدسی هاعدسی ها در وسایل مختلفی مثل عینک های طبی، میکروسکوپ، تلسکوپ و دوربین های عکاسی استفاده می شوند. سطح عدسی ممکن است مثل آینه برآمده یا فرو رفته باشد. ولی مثل آینه های صاف نیست.

کتاب علوم پنجم بخش پنجم( تاریخچه زمین)

تاریخچه زمین

بخش پنجم – تاریخچه ی زمین  

زمین شناسان با استفاده از آثاری که از گذشته به دست آورده اند، به اطلاعات زیادی پی برده اند. انسان ها با مطالعه سنگ های رسوبی، آب و هوا، محل دریاها، خشکی ها و نوع گیاهان و جانوران که از بین رفته اند، اطلاعاتی به دست آورده اند.

  

فسیل:
به آثاری از جانداران بسیار قدیمی که در سنگ ها باقی مانده اند، فسیل (سنگواره) می گویند. فسیل ها یا مانند استخوان و دندان قسمت هایی از بدن جانداران بسیار قدیمی اند یا مانند پا اثری از بدن جانداران هستند. برای تشکیل بعضی فسیل ها میلیون ها سال لازم است.


استفاده از فسیل:
دانشمندان با مطالعه فسیل ها درباره گذشته زمین و تغییرات آن اطلاعات زیادی به دست می آورند. کسی که فسیل ها را مطالعه می کند باید درباره جانوران و گیاهان امروزی محل زندگی و نوع رفتار آنها اطلاعات کاملی داشته باشد. مثلاً اگر در بالای کوهی فسیل ماهی یافت شود معلوم می شود در آن نقطه قبلاً دریا بوده است.


  

تاریخچه جانداران:
وقتی زندگی در دریا شروع شد، ابتدا موجوداتی که بدن آنها فقط یک سلول داشت در دریاها فراوان شدند و بعد نوبت به جانوران بی مهره رسید و پس از میلیون ها سال اولین مهره داران یعنی ماهی ها به وجود آمدند. با پیدا شدن گیاهان، زندگی بر روی خشکی ها آغاز شد کم کم جانوران هم در روی خشکی ها ظاهر شدند. بعد آب و هوا، تغییر کرد، به طوری که محیط مناسبی برای رشید خزندگان به وجود آمد. تعداد خزندگان فراوان شد و طول بعضی از آنها به 30 متر می رسید. به این خزندگان دایناسور می گویند. دایناسور ها حدود 65 میلیون سال پیش مرده اند و پس از نابودی آنها عصر فراوانی گیاهان و جانوران فرا رسید.

 

تغییر خشکی ها و دریاها:
زمین شناسان معتقدند ابتدا در روی کوه زمین، فقط یک خشکی و یک اقیانوس بزرگ وجود داشت. در حدود 200 میلیون سال پیش این خشکی ابتدا از وسط شکاف برداشت و به تدریج به دو نیم تقسیم شد و بین دو خشکی دریایی به وجود آمد. چندین میلیون سال بعد، دو خشکی شمالی و جنوب هر یک کوچک تر و بیشتر شده و خشکی های امروزی را به وجود آوردند 

باارزوی موفقیت طناز

کتاب علوم پنجم بخش ششم( خاک زندگی بخش)

دوستان  خوبم اگر می خواهید چیزهای بیشتری در مورد (خاک ) بدانید حتما این قسمت را مطالعه کن .

تشکیل خاک

خاک‌ها مخلوطی از مواد معدنی  و آلی می‌باشند که از تجزیه و تخریب سنگ‌ها در نتیجه هوازدگی بوجود می‌آیند که البته نوع و ترکیب خاک‌ها در مناطق مختلف بر حسب شرایط ناحیه فرق می‌کند. مقدار آبی که خاک‌ها می‌توانند بخود جذب کنند. از نظر کشاورزی و همچنین در کارخانه‌های راه‌سازی و ساختمانی دارای اهمیت بسیاری است که البته این مقدار در درجه اول بستگی به اندازه دانه‌های خاک دارد.

هرچه دانه خاک ریزتر باشد، آب بیشتری را به خود جذب می‌کند که این خصوصیت برای کارهای ساختمان‌سازی مناسب نیست. بطور کلی خاک خوب و حد واسط از دانه‌های ریز و درشت تشکیل یافته است.

خاک نتیجه ی تغییرات فیزیکی وشیمیایی برروی سنگ ها وکوهها وخرد شدن آن ها همراه با باقی مانده ی اجساد جانداران مرده در طی سال های دراز است .

تغییرات فیزیکی مانند :

1. انبساط وانقباض ناشی از سرما وگرما
2. یخ بستن آب در داخل لایه ها و ترک های سنگ
3. برخورد قطرات باران به زمین
4. نفوذ ریشه ی درختان وگیاهان در سنگ ها
5. فعالیت جانورانی مانند : مورچه ، موریانه وموش های صحرایی
6. کم شدن فشار روی سنگ ها دراثر خرد شدن سنگ ها روی آن ها ، باعث می شو ند که سنگ ها خرد شوند .

پس ازخرد شدن سنگ ها تغییرات شیمیایی شروع می شو د ، ذرات خرد شده ممکن است با اکسیژن هوا ترکیب شوند ویا ممکن است با آب ترکیب شوند ویادرآب حل شوند و . . .

عوامل موثر در تشکیل خاک :

1. سنگ اولیه : همه ی سنگ ها جنس و سختی یکسانی ندارند و دربرابر تغییرات واکنش های یکسانی نمی دهند هرچه سنگ محکم تر باشد دیرتر به  خاک تبدیل می شود .
2.  آب وهوا : مناطقی که دارای آب وهوای گرم ومرطوبی هستند به دلیل وجود رطوبت و هم چنین گرما ، شرایط مناسب تری برای تغییرات شیمیایی دارند . پس سنگ ها دراین مناطق زودتر به خاک تبدیل می شوند . ( مانند ناحیه کناره دریای خزر درایران ) برعکس درنواحی خشک وبیابانی سنگ ها دیرتر به خاک تبدیل می شوند زیرا که مهم ترین عامل درخرد شدن سنگ ها آب است که دراین مناطق مقدار آن خیلی کم است . دربیابان ها عامل اصلی در خرد شدن سنگ ها گرما و سرما است .
3.  شیب زمین :  شیب زمین هم در مقدار تشکیل خاک خیلی موثر است ، هرچه شیب زمین کم باشد خاک تشکیل شده روی سنگ هارا می پوشاند واز تخریب های بعدی آن ها جلوگیری می کند. اما هرمقدار شیب زمین بیشتر باشد ، سنگ های خردشده سریع تر از محل خود حرکت کرده وسنگ های زیرین در معرض تغییرات قرار می گیرند .
4. زمان : هر قدر مدت عمل تخریب  سنگ‌ها بیشتر باشد عمل تخریب فیزیکی و شیمیایی کاملتر انجام می‌گیرد. زمان تخریب کامل بسته به نوع سنگ ، ساخت و بافت سنگ‌ها متفاوت می‌باشد ولی بطور کلی سنگهای رسوبی خیلی زودتر تجزیه شده و به خاک تبدیل می‌شوند، در صورتیکه سنگهای آذرین مدت زمان بیشتری لازم دارند تا تجزیه کامل در آنها صورت گرفته و به خاک تبدیل گردند. ( برای تشکیل لایه ای از خاک به ضخامت یک سانتی متر ، بیش از ۲۰۰ سال وقت لازم است .) .
5. زندگی گیاهی وجانوری : اجساد جانداران ( گیاهان وجانوران ) به تشکیل خاک کمک می کند ومی تواند سرعت طبیعی آن را سریع تر کند . جدا از این بعضی از جانوران که لانه شان را درداخل زمین می کنند ( موش ، کرم خاکی ، موریانه  و . . . )  و زمین را حفاری می کنند در تشکیل خاک تاثیر دارند .
6. 

انواع خاک

1.  خاک رسی : ذرات تشکیل دهنده این خاک بسیار ریزند وبه علت نبود فضاهای خالی زیاد در بین ذرات آن نفوذ پذیری بسیار کمی دارد. ودراثر نفوذ آب سریعا به هم  می چسبند درنتیجه برای کشاورزی مفید نیست زیرا ریشه ی گیاهان به راحتی درآن نفوذ نمی کند .رنگ این خاک سرخ تا قهوه ای روشن است .
2. خاک شنی : ذرات تشکیل دهنده این نوع خک کمی درشت تر بوده وبیشتر از شن وماسه می باشد . وبه علت وجود فضای خالیزیاد دربین ذرات آن میزان سرعت نفوذ آب دراین زیاد است ومواد غذایی خاک راهم با خود به قسمت های زیرین می برد ودرنتیجه آب ومواد غذایی رادر اختیار ریشه قرار نمی دهد .پس برای کشاورزی مناسب نیست . رنگ این نوع خاک خاکستری می باشد .
3.  خاک هوموسی : اراضی هوموسی،شامل خاکهایی با مواد آلی زیاد هستند که بر اثر پوسیدن طی زمان های طولانی آن ها را حاصلخیز کرده است.خاک های هوموسی پوک هستند و قدرت نگهداری زیاد آب را دارند.رنگ قهوه ای مایل به سیاه تا سیاه،از مشخصات خاک های هوموسی است.خاک های هوموسی ،همان طور که گفته شد قدرت ذخیره ی رطوبت زیاد را به مدت طولانی دارند و به همین دلیل زود گرم نمی شوند و جزء خاک های سرد محسوب می گردند.عملیات زراعی درخاکهای هوموسی به دلیل پوک بودن زمین به آسانی صورت می گیرد.کلیه ی خاک های هوموس دار ،مرغوب و حاصلخیز و جهت زراعت گیاهان بسیار مناسب هستند.

 مواد تشکیل دهنده ی خاک

1.  مواد آلی : موادی هستند که از ترکیب سه عنصر کربن ، اکسیژن ،وهیدروژن تشکیل شده اند . قندها ، چربی ها ، پروتئین ها در گروه مواد آلی هستند . مهم ترین ماده ی آلی خاک ، گیاخاک است .  که ماده ای تیره رنگ است و از تجزیه بقایای موجودات زنده ، شاخ وبرگ گیاهان ، تشکیل شده است . که در قسمت رویی خاک قرار می گیرد و قدرت نگهداری آب را افزایش می دهد . بیشترین مقدار گیاخاک در خاک های باتلاقی وکم ترین آن درخاک های بیابانی می باشد.
2. مواد معدنی :  الف: ترکیب های عناصری مانند ( کلسیم ، پتاسیم ، فسفر ونیتروژن )  ب : نمک که ازدو عنصر کلر وسدیم تشکیل شده است .  ج : آب که از دو عنصر اکسیژن ونیتروژن تشکیل شده است .   د ) : موادی که سنگ ها ی آتش فشانی ورسوبی راتشکیل می دهند .

عوامل موثر در حاصل خیزی خاک  

 خاکی را که موجب رشد بیشتر گیاهان می شود خاک حاصل خیز می نامند که به عوامل گوناگونی مانند : املاح ، آب ، اسیدی یا قلیایی بودن خاک وجانداران ذره بینی خاک و . . . بستگی دارد .

1. املاح : مهم ترین عناصر مورد نیاز گیاهان نیتروژن ، پتاسیم و فسفر می باشند بیشتز خاک های کشور ایران دارای پتاسیم کافی هستند و لی در عوض میزان نیتروژن و فسفر کم تری دارند که می توان آن ها رابا استفاده از کودهای شیمیای جبران کرد .گیاخاک منبع اصلی نیتروژن است.
2. آب : مهم ترین وحیاتی ترین ماده لازم برای خاک است .
3. اسیدی یاقلیایی بودن خاک : این حالت بیشتر به نوع گیاهانی که در یک منطقه رشد می کنند بستگی دارد زیرا برخی گیاهان مناسب زمین های اسیدی وبرخی دیگر مناسب زمین های قلیایی هستند .
4. تجزیه کنندگان : این دسته از جانداران با تجزیه بقایای موجودات زنده وتبدیل آن ها به گیاخاک نقش مهمی را در حاصل خیزی خاک دارند .

نفوذ آب درخاک

 سرعت نفوذ آب درخاک های مختلف متفاوت است . هرچه ذرات تشکیل دهنده خاک ریزتر ، فشرده تر وفضاهای بین ذرات آن کوچکتر باشند ، یعنی بافت خاک سنگین تر و یا نرم تر باشد ، آب باسرعت کم تری در خاک نفوذ می کند ( خاک رس ) وهرچه ذراتی که خاک راتشکیل می دهند درشت تر وجدا از هم وفضاهای بین ذرات خاک بیش تر باشند ، یعنی بافت خاک سبک ( شنی ) باشد ، آب باسرعت بیس تری در آن نفوذ می کند و گیاه آب قابل استفاده رابه سرعت از دست می دهد . ( ماسه )

 عوامل موثر دررشد گیاهان

 گیاهان مواد معدنی لازم برای رشد راازخاک دریافت می کنند . مواد معدنی مورد نیاز خاک همان املاح یا نمک ها هستند که درخاک وجود دارد وقتی خاک مرطوب باشد این املاح در آب حل می شوند وزمانی که گیاه آب جذب می کند این موادهم با آب وارد گیاه می شوند.

به طور کلی عوامل موثر در رشد گیاهان عبارتند از :

1. نوع خاک : رسی ، ماسه ای ، هوموی
2. ساختمان خاک : نحوه قرار گرفتن ذرات خاک در کنار هم
3. مواد معدنی خاک : نیتروژن ،فسفر ، پتاسیم ، کلسیم و . . .
4. مواد آلی

فرسایش خاک

نفوذ نزولی آب ، سبب شسته شدن عناصر محلول شده و ممکن است قسمت قابل ملاحظه‌ای از مواد غذایی گیاه را از دسترس ریشه خارج سازد. هرزروی سطحی آب نه تنها سبب اتلاف آب می‌شود، بلکه با شستن ذرات خاکی ممکن است باعث فرسایش خاک گردد. خروج مواد غذایی گیاهی تنها از طریق کشت نباتات و برداشت محصول صورت نگرفته و شسته شدن و فرسایش خاک نیز در این مورد نقش عمده‌ای را بازی می‌کند.

در مواردی که شیب زمین زیاد یا قابلیت نفوذ خاک کم است، قسمت قابل ملاحظه‌ای از آب باران به صورت هرزروی سطحی هدر می‌رود. در چنین مواردی نه تنها خاک و در نتیجه گیاهان از این آب محروم می‌شوند، بلکه مقدار زیادی از ذرات خاک همراه آب هدر رفته، شسته می‌شوند.

فرسایش تسریعی

فرسایش آبی در واقع یکی از پدیده‌های معمولی زمین شناسی است که بوسیله آن کوهها بتدریج فرسوده شده و دشتها ، دره‌ها و بستر رودخانه‌ها و دلتاها ، تشکیل می‌یابند. این نوع فرسایش که به کندی صورت می‌گیرد، فرسایش طبیعی نامیده می‌شود. در صورتی که فرسایش با سرعت خیلی بیشتری انجام شود و حالت تخریبی به خود بگیرد، به آن فرسایش تخریبی گفته می‌شود.

در پدیده فرسایش دو عمل مختلف انجام می‌شود: یکی جدا شدن ذرات و دیگری حمل و تغییر مکان آنها. عواملی مانند انجماد و ذوب متناوب ، جریان آب و ضربانات قطران باران اثر جدا کنندگی داشته و مواد را جهت شسته شدن آماده می‌کنند.

عوامل موثر در میزان فرسایش تسریعی

دو عامل اصلی را می‌توان مسئول وقوع فرسایش تسریعی دانست: از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی خاک و کشت گیاهانی که پوشش گیاهی کافی فراهم ننموده و قسمتی از خاک را برهنه می‌گذارند. کشت نباتات کرتی مانند ذرت و سیب زمینی ، بخصوص اگر کرتها در جهت شیب زمین باشد، پوشش کافی به خاک نداده، فرسایش و از بین رفتن خاک را تشدید می‌کنند.

مقدار کل بارندگی و شدت آن

بارندگی زیاد در صورتی که ریزش آن آرام باشد، فرسایش زیادی ایجاد نمی‌کند، در صورتی که بارانهای شدید حتی به مقدار کم سبب فرسایش زیاد می‌شوند. در فصل سرما که زمین منجمد می‌شود و در فصل رشد گیاهان که پوشش گیاهی انبوه است، بارندگی اثر فرسایشی کمتری دارد.

شیب زمین

شیب زیاد باعث تسریع جریان آب شده و به همان نسبت میزان فرسایش و هدر رفتن آب افزایش پیدا می‌کند. طول شیب نیز اهمیت دارد، چون هر قدر شیب ادامه بیشتری داشته باشد، بر مقدار سیلاب افزوده خواهد شد.

پوشش گیاهی

درختان جنگلی و مرتع موثرترین عوامل محافظ خاک در مقابل فرسایش هستند. نباتات زراعی اثر محافظتی کمتری دارند، ولی این امر در نباتات مختلف یکسان نیست. نباتاتی مانند جو و گندم پوشش نسبتا کافی برای خاک فراهم می‌کنند.

ماهیت خاک

از بین خواص فیزیکی خاک موثر در میزان فرسایش مهمترین آنها قابلیت نفوذ خاک و ثبات ساختمانی خاک است. قابلیت نفوذ خاک به عواملی مانند ثبات ساختمانی ، بافت ، نوع رس ، عمق خاک و وجود لایه‌های غیر قابل نفوذ بستگی دارد. ثبات ساختمانی ذرات خاک سبب می‌شود که علی‌رغم هرزروی سطح آب فرسایش زیادی صورت نگیرد.

نحوه کنترل فرسایش آبی 

روشهای مختلفی برای کاهش یا کنترل فرسایش آبی می‌توان بکار برد:

• بطور کلی هر اقدامی مانند شخمهای سطحی و عمقی و اضافه کردن مواد آلی خاک که قدرت جذب آبی خاک را افزایش دهد، هدر رفتن سطحی آب را کاهش می‌دهد.
  
• انتخاب نوع نباتات زراعی در کنترل فرسایش اثر زیادی دارد.
  
• بالا نگه داشتن سطح حاصلخیزی خاک خود یک نوع عمل محافظتی در مقابل فرسایش است، زیرا تحت این شرایط رشد زیاد نباتات ، علاوه بر بهتر نمودن قابلیت نفوذ آب خاک ، پوشش گیاهی و مواد آلی خاک را بطور قابل ملاحظه افزایش می‌دهند.
  
• با دقت در انتخاب روشهای کشت و زرع و نحوه انجام آنها می‌توان با فرسایش خاک مبارزه کرد. در صورتی که شیب زمین تا مسافت زیادی ادامه داشته باشد، بهتر است که نباتات کرتی مانند ذرت با نباتات پوششی مثل گندم و جو بطور یک در میان کشت شوند، تا بدین وسیله از شتاب گرفتن آب جلوگیری شود. این روش کشت را که اصطلاحا کشت نواری گویند، اثرات کاملا مثبتی در حفاظت خاک داشته است.

فرسایش بادی

تخریب خاک از طریق فرسایش بادی بیشتر در مناطق خشک صورت گرفته و گاهی در مناطق مرطوب هم اتفاق می‌افتد. اثر تخریبی باد غالبا خیلی جدی بوده و نه تنها ذرات ریز و حاصلخیز خاک را هدر می‌دهد، بلکه به علت رو بازکردن ریشه گیاهان و یا پوشاندن قسمت هوایی گیاهان با مواد معلق در هوا ، سبب مرگ آنها می‌شود. خشک شدن لایه‌های سطحی خاک به علت کمی آب ، آنها را در خطر فرسایش باد قرار می‌دهد.

عوامل موثر در فرسایش بادی

مهمترین عامل درصد رطوبت خاک است، زیرا خاک مرطوب از این حیث مصون است. عوامل دیگر عبارتند از: سرعت باد ، وضعیت قسمت سطحی خاک ، خصوصیات کلی خاک.

خصویات خاکی مانند ثبات دانه بندی ذرات خاک ، میزان مواد آلی و درصد ذرات خاک همگی در فرسایش پذیری خاک بوسیله باد موثر هستند.

کنترل فرسایش بادی

با توجه به عوامل موثر در میزان فرسایش بادی می‌توان روشهای مبارزه و کنترل را حدس زد. این روشها شامل مرطوب نگه داشتن خاک ، زبر و خشن نمودن سطح خاک و داشتن پوشش گیاهی است. کشت نوارهای نباتی و ایجادباد شکن های عمود بر جهت وزش باد پیشگیریهای موثری برای فرسایش بادی محسوب می‌شوند. اکثر روشهای بکار رفته ضمن اینکه برای مبارزه با اثر باد منظور می‌شوند، در واقع تا حد زیادی در جهت کنترل درصد خاک نیز عمل می‌کنند. 

 تقویت خاک 

برای تقویت خاک وجلو گیری از ضعیف شدن آن می توان :

• ازکودهای شیمایی وآلی استفاده کرد .
• روشهای مناسب آیش بندی رابه کار برد . ( رهاسازی موقت زمین کشاورزی ) یعنی کشاورزان ، ضمن آن که زمین راکشتنمی کنند مواد موردنیاز یعنی آب ومواد غذایی را به زمین می رسانند تا تقویت شده وبرای کشت بعدی آماده شود .
• درآن گیاهانی نظیر نخود ، لوبیا ، باقلا ، یونجه ، شبدر و . . . می کارند چون این گیاهان با ریشه های خود نیتروژن موجود در هوا را جذب کرده ودر خاک ذخیره می کنند .

کی و چگونه از مواد اصلاح کننده یا تقویت کننده ( کود آلی) استفاده کنیم؟

از پائیز تا زمستان که هنگام خواب گیاهان است، فرصت خوبی است که مواد را در 30 سانتیمتری خاک مخلوط نموده تا در این زمان به موادی مورد اسفاده گیاه تبدیل شوند. در خاکهای شنی این مواد اصلاح کننده، ذرات خاک را بهم می چسبانند و ظرفیت نگهداری آب خاک را افزایش می دهند و از دیگر سو در خاکهای رسی یا سنگین هم می توانند به افزایش نفوذ پذیری خاک، منجر شوند. شما می توانید یک لایه 54/2 سانتیمتری هم روی خاک از این کودها قرار دهید.

مقایسه خاک های مناطق مختلف

دریک منطقه ، عوامل متعددی برروی مقدار ونوع خاک اثر دارند . ولی به طور کلی در مناطق کوهستانی ، خاک معمولا ضخامت کم تری و سنگ های تجزیه نشده فراوان تری دارد .دربیش تر مناطق کوهستانی به علت شیب زیاد ، خاک تشکیل نمی شود . خاک جنگل ها ، هم ضخامت کم تری دارد وهم حاصلخیزی چندانی ندارد ، زیرا جنگل درمحل هایی به وجود می آید که بارندگی زیاد سبب شست وشوی مواد محلول در خاک می شود . در خاک جنگل ، فقط برخی از درختان می توانند رشد کنند ، پس ، این گونه خاک ها برای کشاورزی مناسب نیستند .

خاک علفزارها حاصل خیزتر از خاک جنگل است زیرا ضخامت لایه ی سطحی خاک بیش تر از جنگل بوده وگیاخاک فراوان تری دارد ، همچنین  ، مقدار بارندگی در علفزارها زیاد است ومناسب ترین خاک برای کشاورزی می باشد .

خاک بیابان دارای ضخامت کم و به صورت تکه تکه می باشد . اما ازنظر داشتن مواد معدنی ، غنی ترین خاک هستند . این نوع خاک ، موا د آلی ندارند وبرای کشاورزی مناسب نمی باشند .

کتاب علوم پنجم بخش هفتم( زمین نا ارام)

ساختمان درونی زمین  

دانشمندان با مطالعه ی مواد خارج شده از آتشفشانها ، دما ، ترکیب چشمه های آب گرم واز همه مهمتر امواج زلزله ، کره ی زمین را به سه قسمت پوسته ، گوشته (جبه) وهسته تقسیم کرده اند . 

                                          پوسته :

نازکترین لایه ی زمین است که درنقاط مختلف ، ضخامت متفاوتی دارد ، درزیر قاره ها (خصوصا کوهها ) حداکثرودرزیردریاها واقیانوسهاحداقل می باشد .

مهترین لایه ی زمین برای انسان پوسته است . زیرا بیشترمعدن ومنابع مهم مانندآب،نفت، زغال سنگ، گاز وانواع مواد معدنی وفلزات درپوسته ی زمین قرار دارند.

                         گوشته (جبه) :

گوشته در زیر پوسته قرار دارد وتا عمق 2900کیلومتری از سطح زمین ادامه دارد ( حجیم ترین لایه ی زمین است  )

ضخامت آن درزیرکوهها کمتر ودرزیر اقیانوسها بیشتر است .

در مرز بین پوسته وگوشته سرعت امواج زمین لرزه ناگهان افزایش می یابد . این افزایش ناگهانی نشان دهنده ی تغغیر در جنس مواد تشکیل دهنده است .

حدود 100کیلومتر نخست گوشته ، حالتی جامد وسنگی دارد . درزیر این قسمت حالت گوشته تغغیر میکند ونرم وخمیری می شود. ضخامت این قسمت حدود 200 کیلومتر است وپس ازآن جبه تا عمق 2900کیلومتری دوباره حالت جامد وسخت به خود می گیرد .

مواد سازنده ی گوشته ، بیشتراز سلیسیم ، اکسیژن ، آهن ، منیزیم وکلسیم است.

هسته 

درعمق 2900کیلومتری سطح  زمین ، امواج زمین لرزه ناگهان تغییر می کنند واین خود نشانه ای از تغییر حالت ماده است . دانشمندان این قسمت را هسته نامیده اند که داغ ترین وضخیم ترین لایه می باشد . هسته در مرکز زمین قرار دارد واز دو بخش بیرونی و درونی درست شده است . قسمت بیرونی هسته که بین 2900 تا5060 کیلومتری قرارداردو حالت مایع ، ولی قسمت درونی آن ازمواد متراکمتر تشکیل شده  وجامد است . دانشمندان با دلایل فابل توجهی ثابت کرده اند که مواد تشکیل دهنده ی هسته از جنس آهن ونیکل است . که به علت دمای فوق العاده زیاد هسته بیرونی ، کاملا مذاب می باشند . اما با آنکه دمای هسته ی درونی بیشتر است، اما به علت فشار زیاد طبقات بالایی مواد به حالت جامد قرار دارند . به کمک هسته ی آهن – نیکل  است که دانشمندان زمین شناس توانسته اندخاصیت مغنا طیسی زمین راتوضیح دهند .

زمین لرزه  

اگربه سنگها نیرو وارد شود ،ازخودعکس العمل نشان می دهنداین عکس العمل به مقدار نیرو ، حالت وجنس سنگ ، مدت زمان تاثیرنیرو ودمای محیط بستگی دارد .

به طورکلی ، اگرنیرو به طورمداوم وبه تدریج به سنگها (خصوصا آنهایی که دراعماق پوسته ی زمین هستند ) وارد شود سنگها چین می خورند ورشته کوههای بزرگ رابوجودمی آورند . امااگرنیروناگهانی وخصوصا به سنگهای نزدیک به سطح زمین وارد شود ، این سنگها می شکنند ، این شکستگی با آزادشدن انرژی همراه است به این شکستگی گسل گویند.

بیشترزمین لرزه ها درمحل گسل ها (شکستگیهای سنگهای پوسته ) به وجود می آیند . زیرااین مناطق دردفعات بعدبانیروی کمتری دوباره حرکت می کنند وسبب لرزش هایی درپوسته ی زمین می شوند . پس اصلی ترین دلیل ایجاد زلزله مربوط به نیروهای درونی زمین است . اما صدایی که هنگام زلزله شنیده می شود مربوط به خرد شدن سنگهای پوسته است .

واحد اندازه گیری زمین لرزه  

مقدارانرژی را که ازیک زمین لرزه آزاد می شود بامقیاسی به نام ریشتر می سنجند . (ریشترنام شخصی است که اولین بار این روش را ابداع کرده است .. دراین مقیاس ، افزایش یک واحد ، 31باربرمقدارانرژی زمین لرزه

می افزاید . برای مثال ، انرژی زلزله ای بادرجه ی 3ریشتر،31باراززمین لرزه ی 2ریشتری و 961=31*31باراززمین لرزه ییک ریشتری بیشتراست.

تقریبا مقدارانرژی که زمین لرزه ی 6ریشتری آزادمی کند،برابرباانرژی یک بمب اتمی ومقدارانرژی کهیک زمین لرزه ی8ریشتری آزاد می کند ، برابرباانرژی هزاربمب اتمی است . بزرگترین زمین لرزه ایکه تاکنون ثبت شده 9/8ریشترقدرت داشته است . 

مقاومت ساختمانهادربرابرزمین لرزه  

نوع اسکلت ساختمان درمیزان مقاومت آن دربرابرزمین لرزه تاثیرزیادی دارد. امروزه ساختمانهایی در برابرزمین لزه مقاومت می کنندکه درساخت آنهاازمصالح مقاوم وسبک استفاده شده باشد. ارتفاع زیاد وتکیه برساختمانهای اطراف خودنداشته باشد وشکل آنهاساده ومتقارن (مکعب ،مکعب مستطیل و...) باشد نوع زمین زیرساختمان (استحکام زمین )هم درخرابی های حاصل اززلزله تاثیردارد.تجربه نشان میدهد که درمواردی باوجوداستحکام ظاهری ساختمان ،زمین زیرآن نتوانسته است ساختمان راپایدارنگه دارد .

درمجموع میزان خرابی وخسارت ناشی اززلزله به قدرت زلزله ، فاصله ازکانون زلزله ، مدت زمان زلزله ، استحکام زمین ومیزان مقاومت

ساختمانها بستگی دارد.